چکیده علم انساب: یکی از علومی که در عصر جاهلیت هم بین اعراب رواج داشت علم انساب بود .که پس از اسلام توانست با آموزه های اسلامی همزیستی یافته و به بقای خویش ادامه دهد یا به گونه ای که حتی با پشتوانه برخی احکام اسلامی، کاربردهایی نیز بیابد. در نتیجه در دوره اسلامی کتاب های بسیاری دراین باره تدوین گردید و انساب نگاری اسلامی به وجود آمد. دانشمندانی که به تقسیم بندی علوم در کتاب هایشان پرداخته اند نیز به مرور زمان آن را به عنوان یک علم پذیرفتند و مؤلفان کتاب های انساب نیز برای تأیید جنبه علمی بودن آن، روش ها و اصطلاحات خاص این علم را در کتاب هایشان به کار گرفتند؛ یکی از شخصیت‏های‏بزرگ معاصر كه در علوم مختلف و بویژه در علم نسب‏شناسی ید طولایی داشته،بزرگ نسّابه زمان آیت‏اللَّه العظمی سید شهاب‏الدین مرعشی نجفی(ره) است كه بحق احیاگر این علم شریف در عصر حاضر بوده است. ودر زمان حاضر هم هر زائری که برای زیارت امامزادگان جلیل القدر وارد مقبره آنها میشود درشجره نامه های آن امامزادگان جلیل القدر  دستخط های مرجع عظیم الشان شیعه حضرت آیت الله مرعشی نجفی (ره) را رویت می کند که امامزادگان استان آذربایجانشرقی هم ازاین قاعده مستثنی نیستند . بنده هم دراینجا بلطف حضرت منان خواستم بخشی از آن متن های تاییدیه معظم له را با معرفی چندتن ازامامزادگان استان اذریابجان شرقی به دوستان ارائه دهم.(البته لازم بذکر است که بیوگرافی این سادات جلیل القدر رابطور مفصل در بخش علم رجال ان شاالله خواهیم آورد) 1)امامزاده سید جمال(علیه السلام) بقعه امامزاده ابوالحسن موسی بن جعفر الجمال مشهور به «سید جمال»  درشهرستان تبریز و در محله راسته كوچه قرار دارد. ، ملا محمدامین حشری تبریزی در این باره می‏نویسد: در حوالی همان مكان فردوس نشان، قبل از این مسجدی بود و مناری داشت وآن مسجد را «مسجد حاجت» می‏گفتند و آن مناره نیز به «مناره حاجت» شهرت‏داشت و در پای همان مناره چاهی بود، چون دل مظلومان تنگ و چون قلب‏ظالمان سیاه، آن یوسف زمان در آن چاه مدت هفت سال محبوس بوده است وسبب اینكه آن مسجد را مسجد حاجت می‏گویند، آن است كه مسجد مذكور راشیب زمینی بوده و در آنجا قبور چند تن از امامزاده‏ها و اصحاب و مردم‏عزیزالوجود هست و هر كسی را حاجتی و مشكلی پشل آمده، چون بدان مكان‏فیض نشان می‏رفته‏اند و طلب حاجت خود می‏نموده‏اند، البته به استمداد روح‏پاك آن بزرگواران از مبدأ فیاضف قضای حاجت و فتح مهمّات ایشان می‏شده‏است، بنابراین به مسجد حاجت شهرت یافته است و خراب كننده آن مكان‏شریف را در اندك زمانی خانه‏اش ویران شد و خود با فرزندانش نابود مطلق‏شدند. وجناب سید محمدرضا طباطبایی بعد از ذكر مطالب حشری در مورد مسجد حاجت‏می‏نویسد: بعد از وقوع زلزله آخری در دارالسلطنه تبریز كه از آن وقت تا حالا 100 سال‏گذشته است، از آن مسجد و مناره و سرداب اثری باقی نمانده است و در زلزله‏مذكور خراب شده است. اما متن مرقومه  آیت ‏اللَّه سید شهاب‏ الدین مرعشی نجفی در مورد این امامزاده: بسم اللَّه الرحمن الرحیم الحمد اللَّه علی افعاله و نواله و الصلوة و السلام علی محمد و آله از جمله مزارات مسلّم در نزد علماء و بزرگان، قبر شریف سید بزرگوارابوالحسن موسی بن جعفر الجمال بن محمد بن ابراهیم بن محمد الیمانی بن‏عبیداللَّه بن الامام الكاظم؟ع؟ می‏باشد كه سید ابن عنبه در كتاب عمدة الطالب ‏فی مزارات العلویین و السادات و علامه ملاّحشری در تاریخ خود و علامه جلیل‏آقا میرزا صادق طباطبایی تبریزی در كتاب اولاد اطهار نقل نموده‏اند و علامه‏سید محمد قاسم بن حسن مختاری عبیدلی سبزواری در كتاب الاسدیه فی‏انساب العلویة نیز نسب وی را تا پدرش مرقوم نموده است. وی به سال 432 به‏شهر می‏زیست تا اینكه دعوت حق را لبیك گفته و در مكان فعلی (مشهور به‏امامزاده كهنه) دفن گردید. این سید جلیل‏القدر از زهاد عصر خویش به شمـار رفته و بسیار باكرامات بوده و لازم‏التعظیم می‏باشد. لذا امید است مومنین درتجلیل و تكریم این بقعه شریفه بذل همت نموده و به نحو آبرومندی اقدام به‏تعمیر آن بنمایند كه یقیناً در حضور حضرت باریتعالی مأجور خواهند بود انشاءاللَّه و السلام خیر ختام. حرره خادم علوم اهل البیت(ع) ابوالمعالی شهاب الدین الحسینی المرعشی النجفی والبته دستخطی هم ازحضرت آیت الله ادیب العلمای تبریزی (ره) درمورد این امامزاده جلیل القدر موجود است که به دستور حضرت آیت‏اللَّه حاج شیخ هدایت اللَّه غروی (ره) تبریزی مرقوم فرموده است  که بدین صورت است : بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم بقعه شریفه كه متصل به مسجد حاجت و مشتمل بر چند تن از امامزاده‏ها واصحاب است و در آن مرقد مطهر و منور امامزاده لازم التكریم ابوالحسن‏موسی الجمال فرزند ابوالقاسم جعفر الجمال فرزند ابو جعفر محمد فرزند ابراهیم‏یمامی یا یمانی فرزند عبیداللَّه فرزند مكرم امام همام موسی بن جعفر؟عهما؟ است واین امامزاده منتسب به آن حضرت است به چهار واسطه چنانكه در تاریخ اولاداطهار و به پنج واسطه چنانكه در روضه‌اطهار نوشته موسی جمال می‏گفتند ومعروف به ابن اعرابی و نیز امامزاده صاحب طوق می‏گفته‏اند در عصر بنی‏عباس با لشگر بسیار به تبریز آمد و به نواحی آن غالب و بلاد وقلاع را تصرف‏نمود، بعد از آن دشمـنان بر آن امامزاده غلبه و اسیر نمودند، و طوق زنجیر درگردنش انداختند و مدت هفت سال در چاهی در پای همان مسجد حبس نمودند وشهید گردید و در حوالی همین مكان مسجدی بوده كه مسجد حاجت می‏گفتند ومناره داشته به مناره حاجت مشهور بوده و وجه تسمیه این مسجد این بوده كه‏شیب زمینی داشته در آن‏جا قبور چند تن از امامزاده‏ها و اصحاب بوده هر كسی‏را حاجتی و مشكلی بشو می‏آمده بدان مكان می‏رفته حاجت خود را طلب‏می‏نمودند. البته استمداد از ارواح مباركه آن بزرگواران حاجت وی روا می‏گردید. لهذا محترمین اهالی محله راسته كوچه وفقهم اللَّه لمرضاته سعی وكوشش در تعمیر و تجدید آن نمودند، تا آثار آن بزرگوار بماند و آیندگان واعقاب ایشان بهره‏مند شوند و این امر به اطلاع و امداد و تأیید این حقیر كثیرالتقصیر هدایت اللَّه غروی در تاریخ هزار و سیصد و هشتاد هجری قمری 1380تمام شد. این ورقه به دستیاری خط كمترین خادم ائمه هدی علیه آلاف التحیه و الثنا محمد علی بن محمد ادیب العلماء تبریزی به امر آیت‏اللَّه العظمی حاج شیخ‏هدایت اللَّه غروی مدظله العالی در تاریخ بالا (تحریر یافت). .2) امامزاده سید علی امامزاده سید علی درشهرستان اهر قرار گرفته  و در ابتدای ورودی قبرستان قدیمی روستای توریستی گل‏آخور قرار دارد رونوشت مزار امامزاده سید علی بدین قرار است: سلام علیكم طبتم فادخلوها خالدین هذه الرّوضة الشّجرة النبویة المصطفویة والولایة المرتضویة سلالة الفاطمیةالمرحوم المغفور الواصل الی رحمة ملك الغنی السید الشیخ علی بن سیدعبدالصمد الحجازی الحسنی طاب رمسه و جعل الجنّة مثویه، تاریخ سنة اربع وسبعمائة، 704 ودر حاشیه آن چنین حکاکی شده است: تا من باشم كنم تولاّ بعلی با چار محمد دو حسن و یك موسی تا محشر كند خدای با آل نبی با جعفر و با حسین و با چار علی .شجره‏نامه امامزاده سید علی و متن تأییده مرحوم آیت‏اللَّه مرعشی نجفی بدین قراراست: علی بن عبدالصمد الحجازی بن احمد بن طاهر بن عبدالقادر بن عبدالرزاق بن‏طاهر بن عبدالوهاب بن عبداللَّه بن جعفر بن محمد بن عبداللَّه بن علی بن اسمـاعیل‏بن الامام الهمام ابی‏عبداللَّه جعفرالصادق سلام اللَّه علیه و علی آبائه و علی ابنائه‏الكرام. بأسمـه تعالی لاریب فی صحة نسب هولاء السادة الامجاد، بارك اللَّه فیهم. شهاب‏الدین الحسینی المرعشی النجفی ربیع المولود 1392   3)امامزاده سید هاشم (علیه السلام): درشهرستان زنوز قرار گرفته و. متن سنگ نوشته امامزاده سید هاشم چنین است: سید هاشم ابن سید حسن ابن سید علی ابن سید فخرالدین ابن سید شرف‏الدین‏ابن سید شمـس‏الدین ابن سید محمد مصری الملقب ب«الحجازی» ابن سیدشجاع‏الدین ابن سید محمود ابن سید سلیمان ابن سید عقیل ابن سید احمد ابن‏سید حسن ابن سید حسین ابن سید جعفر ابن سید علی ابن علی الحسین ابن علی‏بن ابی‏طالب‏؟ع؟. مدفون به زنوز به سال 891ق، سید حسن بابا.   نسب این امامزاده جلیل القدر باقلم حضرت آیت‏اللَّه سید محمد حجّت كوه‏كمری چنین نوشته شده :   السید هاشم ابن السید حسن ابن السید علی ابن السید فخرالدین ابن السیدشرف‏الدین ابن السید شمـس‏الدین ابن السید محمد المصری الملقب بالحجازی‏ابن السید شجاع‏الدین ابن السید محمود ابن السید سلیمان ابن السید عقیل ابن‏السید احمد ابن السید حسن ابن السید علی ابن السید حسین ابن السید جعفر  ابن السید علی ابن علی الحسین السجاد(ع)  حضرت ایت الله علوی شجره نامه ی این امامزاده جلیل القدر را با دقت تمام استخراج میکند که مرحوم ایت الله مرعشی نجفی هم در تاییدیه استخراج شجره نامه این امامزاده چنین مینویسند: متن مرقومه ، آیت‏اللَّه سید شهاب‏الدین مرعشی نجفی : بإسمـه تعالی الحمد للَّه علی إفضاله و نواله و الصلوة و السلام علی محمد و آله، و بعد مخفی نماند آنكه، این شجره جلیله كه به خدمت امام سید الساجدین -روحی له الفداء - منتهی می‏شود، از جمله مشجرات صحیحه و متقنه و مطابق بامدارك معتبره می‏باشد و نسب جمع كثیری از جمله علما و سادات به این سلسله‏ختم می‏شود؛ همانند آیات باهرات مرحوم آقای حاج سید حسین كوه‏كمری ومرحوم آقا سید مهدی امام مسجد صادقیه تبریز و جدّ امجد والده ماجده حقیر ومرحوم آقا میر یعقوب صاحب مقبره و مزار در شهرستان خوی و مرحوم آقای‏حاج سید رضا و مرحوم آقای حاج سید ابوالقاسم فرزندان آن مرحوم و مرحوم‏آقای حاج سید علی حجّت و مرحوم آقای حاج سید محمد حجّت و دیگران كه‏این مختصر را گنجایش ذكر همه آن‌ها نیست. از خداوند سبحان مزید توفیقات جناب مستطاب سلیل الكلام حجّت الإسلام والمسلمین آقای حاج سید ابراهیم علوی خویی دامت بركاته را كه خود ایشان‏از این سلسله جلیله بوده و زحمات زیادی را در جمع آوری این شجره متقبل‏شده‏اند. و همچنین جناب مستطاب آقای مهندس صادقی كه خود ایشان نیز از این بیت شریف بوده و در تنسیق و ترسیم این شجره رنج فراوانی را متحمل‏شده‏اند، مسئلت می‏نمایم. امید است از بركات حضرت ولی عصر عجل اللَّه تعالی فرجه الشریف این دوعالی جناب پووسته مشمول الطاف الهی بوده باشند. حرره خادم العلوم اهل البیت‏(علیهم السلام) ابوالمعالی شهاب‏الدین الحسینی المرعشی النجفی 24 جمادی الاولی 1405ق 4)امامزاده سید حسن بابا: آستان مقدس امامزاده سید تاج‏الدین حسن مشهور به «سید حسن بابا» در شهرستان‏مرند و در روستای كوه‏كمر قرار دارد ودر متن سنگ مرقد این امامزاده جلیل القدر چنین نوشته شده: مرقد شریف مرحوم مبرور سید حسن بن سید علی بن علی بن الحسین (ع) وفات891 هجری قمری. متن نوشته مرحوم  آیت‏اللَّه سیدشهاب‏الدین مرعشی نجفی (ره)درمورد این امامزاده: این شجره جلیله كه به خدمت امام سیدالساجدین روحی له الفداء منتهی‏می‏شود از جمله مشجرات صحیحه و متقنه و مطابق با مدارك معتبره می‏باشد ونسب جمع كثیری از علماء و سادات به این سلسله ختم می‏شود. شجره‌نامه جناب سید حسن بابا از طریق سید محمد حسینی علوی مصری _راوی‏دعای علوی مصری_ به امام سجاد(ع) می‏رسد.و متن آن بدین قرار است: سید حسن فرزند سید علی فرزند سید فخرالدین فرزند سید شرف‏الدین فرزندسید شمـس‏الدین فرزند سید محمد المصری العلوی الحسینی الملقب‏بـ «الحجازی» فرزند سید شجاع‏الدین فرزند سید سلیمان فرزند سید عقیل فرزندسید احمد فرزند سید حسن فرزند سید حسین فرزند سید حسن فرزند سید علی‏فرزند علی بن الحسین بن علی بن ابی‏طالب(علیهم السلام) 5)امامزاده سید تاج‏الدین خویی در 23 كیلومتری جنوب شرقی‏شهرستان خوی در زیر گردنه خرسته گدوكی در روستایی كه به نام وی، روستای سید تاج‏الدین(سیدحاجین) مشهور است، قرار دارد. متن  مرقومه  آیت‏اللَّه‏سید شهاب‏الدین مرعشی نجفی (ره): بسمه تعالی لا ریب فیها بارك اللَّه فی اغصانها، الراجی شهاب‏الدین الحسینی المرعشی النجفی سنة 1404ق. نسب‌نامه شریف وی كه از طریق سید محمد عابد به امام موسی كاظم(ع) ‏می‏رسد، چنین است: سید تاج‏الدین خویی فرزند سید علی فرزند سید محمد فرزند سید احمد فرزندسید حسین فرزند سید علی فرزند سید محمد فرزند سید حسین فرزند سیدمرتضی فرزند سید محراب فرزند سید محمد فرزند سید محمود فرزند سید احمدفرزند سید حسین فرزند سید عبداللَّه فرزند سید محمد عابد فرزند امام همام‏موسی كاظم‏(ع)  6)مقبره آقا میرقلیج معروف به «قلیج بابا» یا «میرقلیج بابا» مقبره آقا میرقلیج معروف به «قلیج بابا» یا «میرقلیج بابا» در شهرستان مرند و درغرب روستای یكان‏كهریز و در محله قدیمی چایلی قرار دارد. آیت‏اللَّه مرعشی نجفی در جواب  نامه حجت الاسلام والمسلمین سید حمزه موسوی در خصوص‏سیادت آقا میرقلیج، می‏نویسد: مرقومه كریمه زیارت، از مراحم متشكرم. راجع به سادات یكان شكی... درسیادت آن‌ها نداریم و مرحوم میرقلیج از سادات بوده و در نوشتجات قدیمه‏تصریح به سیادت ایشان دیده شده، ولی فعلاً صورت آباء ایشان تا حضرت‏سجاد؟ع؟ نزد حقیر موجود نیست... سنه 1379ق. سید شهاب‏الدین مرعشی نجفی وهمچنین در جواب سوال شخص دیگری حضرت آیت الله مرعشی نجفی دراینمورد چنین مینویسند: بأسمـه تعالی مرحوم میرقلیج از سادات محترم عصر خود بوده است. خداوند همه را موفق‏بدارد. فی14/2/1359 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ منابع استفاده شده: 1)روضه اطهار، ملا محمد امین حشری تبریزی، بكوشش عزیز دولت‏آبادی، چاپ‏اول، ستوده، تبریز، 1371ش. 2)تاریخ اولاد اطهار، سید محمدرضا طباطبایی، بكوشش محمد الوانساز خویی،كتابخانه، موزه و اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1389ش. 3)گنجینه دانشمندان، محمد شریف رازی، كتابفروشی اسلامیه، چاپ اول، قم   ان شاالله بقیه معرفی امامزادگان جلیل القدر استان آذربایجانشرقی وتاییدات معظم له در یک پست جداگانه خدمت دوستان ارائه میشود/.

التماس دعا : #حسین#نوبری